TETÃGUA REMBI’U

Chicharõ

Chicharõ (oúva ñe’ẽ castellano chicharrón-gui) Paraguái tembi’uhe apopy rehegua; ha jajuhu heta rehegua ko tembi’u. “Chicharõ trenzado” katu ha’ehína upe so’o ñembopukupyre kure ro’ógui apopyre, ojeipoka va’ekue oñembojyhaguã.
Opavave tembi’ukuéra ojejepóva Paraguáipe guáicha ko “chicharõ trenzado” ha’e vavei tembi’u mbarete oguerekóva heta caloría. Ko mba’e ymate guivéma ojeikuaa upeichaha.

Mba’e mba’épa oguereko

Ko “chicharõ trenzado” ojejapo haguã oñembopuku kure rye pire ro’o hérava España ñe’ẽme “matambre”, ojeipuru avei vacío, ha’éva upe so’o opytáva kure ha vaka pire ha icostilla apytépe, avei ikyrakué pella, juky ha naranjahái rykue.

Mba’éicha ojejapo

Ko tembi’u paraguái ojejapo kóicha: ojeipoka pe so’o pukupyre (ikatu ojejapo mbohapy, irundy terã po so’o puku) ha oñembojy japepópe opa peve ichuchu ikyrakue.
Ojeipe’a ichugui pe ikyrakue ha pe iso’okue hembývape oñemoĩ upe naranjahái rykue ha avei juky. Kóva oñembojy jevy oreko sa’y pytãngy.

 

Chipa guasu

Chipa Guasu ningo mbujape peteĩ ojejapóva avatikýgui, ha oñembojýva kosina (térã tatakuápe); oĩ umi 70 chipa ojekuaáva apytépe, Paraguay rembi’u yma.
Hetemi ko tembi’u ha katuetei nunga oje’u péicha ku “so’ombichy” ykére (jotopa guasuha rupi ỹrõ jotopa ogapygua ndive oje’uhápe opaichagua vaka ha kure ro’o, chorizo ha mbusia).

Moõguipa ou héra

“Chipa guasu” ou mokõi ñe’ẽgui. Peteĩha, “chipa”, oheróva heta mbujape ojejapóva avatígui ha ojeporúva tembi’u “týra” ramo; ko ñe’ẽ guarani ojeporu oñembohéra hag̃ua tembi’u oje’úva “kojói”, kamby térã café ndive ỹrõ katu oñembosako’íva oje’u potávo oimehaichagua tembi’u ndive. Mokõiha ñe’ẽ ojeporúva oñembohéra hag̃ua katu “guasu”, Castellano-pe he’iséva “grande” ; he’ise aipórõ “chipa guasu” ha’ehahína chipa tuichavéva.

Mba’emba’épa oraha

“Chipa guasu” ojejapo hag̃ua ojeporusevoietandatuichaitéiva, y, juky hesa guasúva, kyre ñandy,ryguasurupi’a, kesu pyahu, kamby ha avatiky (avati’ýva ikyrỹiva).

 

 

 

 

 

 

Lampreado avei “Pajagua Mascada”

Ha’e peteĩ tembi’u Paraguái mba'éva ambuekuéra tembi’u ko’arupiguáicha avei ha’e tembi’u ñanemombarete porãva, upeichaha ojeikuaa porã oñemoñe’ẽvo kuatiahaikuéra Paraguái rekovekueregua.
Ha’e petgeã mujapeichagua chyryry ojejapóva ko mba’e ojeipuruetéva tembi’u’aporã ñane retãme ha’éva upe mandi’ogui (“manihot esculenta=manihot utilísima”, ñana euforbiácea rehegua hapokue ojeipurúva oje’uhaguã ha oguereko rupive hetã aramirã iporãva ojejapo haguã tembi’ukuéra iporãitereíva ja’u).

Tembikuaa'aty rechaukaha

Moõgui ou héra

Ko ñe’ẽ “lambreado” ou ramo jepe “lampreado”-gui, ndojeikuaa porãi mba’érepa oñembohéra kóicha ko tembi’u chyryry mbujape joguaha mandi’o ha so’ogui ijapopyre.
Tetã Paraguáipe, oñeñe’ẽva mokõ ñe’ẽme ha’éva castellano ha guaraní, oñembohéra avei “pajagua mascada”, oñemoĩva upéicha oñemandu’ávo avakuéra (“payagua”) rehe oikove va’ekue Paraguái ryepýpe ymaite ou mboyve España-gua kuéra.

Mba’e mba’épa oguereko

Heta hendáicha ojejako ko “lampreado”. Upe ojejapovéva katu oipuru ko’ã mba’e: mandi’o, so’o oñembojy ha iku’ipyre, ajo, sevói, juky ku’i, mba’e kyra ha avei mbujape ku’ipyre. Ambue katu ipohyivéva ñandepy’ápe guarã (oĩ katu he’íva kóva heveha), ojeipuru pype vaka terã kure kyrakue, aramirõ ha so’o pýra oñembojehe’áva mandi’óre.

Mba’éicha jajapo

Ndahasyiete ijapo ko tembi’u. Jaipiro mandi’o ha ñambojy y he’ẽ jukývape hu’ũ porã meve, ndahykúinte va’erã. Oñemboju’i tembipuru oñemongu’ihápe. Oñembojehe’a pe so’o ku’i, ajo ha avei sevói chyryry pyre aceite-pe, juky ha avei upe mbujape ku’i.
Ko mba’e apopyrégui ojejapo mbujape’i mimi, ojeheróva “tortilla”, ha oñembochyryry aceite aku porãme.
Ani haguã ipohyieterei ñande py’ápe iporãve ñaguenohẽ hendive ensalada ka’avokuéragui ijapopyre.

 

 

Kiveve

Kiveve peteĩ tembi’u he’ẽmbýva oje’uséva ha héva tetãyguára rembi’u Paraguaigua ojejapóva andaigui , Paraguáipe ojehero guaraníme: “andai”.
Ko tembi’u tembi’u he’ẽ asuka hypy’ỹ ha hatã nungáva.
Ko tembi’u tuicha mba’e Paraguái, rembi’u yma apytépe, ha umi mba’e araháva rupi, oreko hetaita caloría ha proteína. Ko mba’e hapo mombyry ha ko’ága ciencia ohechauka porã.

Mba’emba’épa oraha

“Kiveve” oñembosako’i hagua ijeporu ko’ã mba’e: andai, y, ñandyry, sevói oñembyasa’ipyre, kamby, juky hesa guasúva, asuka, avatiku’i ha kesu pyahu.

Kaguyjy

Kaguyjy (karaiñe'ẽ: Mazamorra) tembi'u ojejapóva avati lókrogui ha hykue legíape. Oje’u kuaa he’ẽỹre terã oñemohe´ẽ asuka térã eírape. Oje’u avei kambýre.

Kamby arro

Kamby arro añetehápe kóva mba’ehe’ẽ tembi'u riregua ojekuaave ha oje’uvéva ha orekóva heta caloría ha proteína tembi’u paraguái apytépe.
Kóva peteĩ mba’e he’ẽ hypy’ũ ha hetereíva osẽva oñembojývo arro vaka kambýpe, ojejapóva hekópe porã.

Mba’emba'épa ogueraha

Heta hendáicha ojejapokuaa kamby arro, ha péva oĩ mba’emba’épa ojeporu oñembosako’i hag̃ua.
Ymave ojejapo haguéicha ojeporu vaka kamby, y, arro, asuka, limo pire ha canela.

Ñembosako’i

Ojejohéi arro ha oñemoĩ peteĩ cacerola-pe kamby ndive, asuka, y ha limõ pire.
Ojeheja opupu mbeguekatu oñondive umi mba’e oñembohysyiva’ekue hypy’ũ meve, ha ojepyvu py’ỹi ani hag̃ua ojapa ojuehe arro.
Hypy’ũ porã vove, oñembojehe’a arro ha kamby, oñemoĩ mba’yry’ípe. Upe rire oñemoĩ pype canela ku’i michĩmi. Kamby arro oje’u ho’ysã.